Wennen

‘Wennen’  – het woord komt spontaan opzetten als titel voor dit blog vandaag. Als ik er vervolgens even bij stil sta, vind ik het eigenlijk een heel gek woord. Wennen, wat is dat eigenlijk, en waar komt dat vandaan? Ik begin met de betekenis, in mijn oude Van Dale, die in mijn nieuwe huis onder handbereik staat als ik aan tafel achter de laptop zit. ‘Gewoon raken/worden’, ‘tot een gewoonte maken’, ‘aarden, aanpassen’. So far, so good, dat raakt wel snaren.

Voor de herkomst van het woord moet ik naar Internet, want een etymologisch woordenboek heb ik niet. En maar goed ook. Want dankzij alle inspanningen in de afgelopen 20 jaar om (wetenschappelijke) kennis zonder barrières online beschikbaar te maken vind ik meerdere bronnen die me iets over de herkomst van het woord vertellen. Bijvoorbeeld Etymologiebank.nl die onder het lemma ‘Wennen – vertrouwd raken’ twaalf verschillende bronnen aanhaalt en nog verwijst naar meer.

Die herkomst blijkt vooral onzeker en omstreden… Zou ik één etymologisch woordenboek hebben, dan zou dat gemakkelijk ‘de’ autoriteit kunnen worden voor me. Juist door de veelvoud aan bronnen word ik me bewust dat meerdere verklaringen mogelijk lijken. Daar wordt het niet makkelijker van, maar wel interessanter. En vermoedelijk realistischer. Ik herinner me de vraag die ik begin jaren ’80 stelde toen ik, in het kader van mijn studie Engels, Gotisch, Oud- en Middel-Engels moest leren. Ik vroeg de docent hoe we konden weten hoe die oude talen werden uitgesproken en zich ontwikkelden. Het leidde tot een verontwaardigd antwoord in de trant van ‘wetenschappelijk vastgesteld’. Over aannames daarin werd niet gesproken. Onnodig te zeggen dat het antwoord mij niet bevredigde. En dat ik nu dus heel blij ben met de veelvoud en veelzijdigheid van de internet-bronnen, die ruimte laten voor meerdere interpretaties en daarmee voor een verrijking van mijn begrip van zo’n woord als ‘wennen’.

De link met ‘gewoon’ is er, maar omdat de herkomst van ‘gewoon’ omstreden is helpt dat niet echt. Een artikeltje over een briefwisseling tussen twee 19-eeuwse geleerden over de oorsprong van het woord brengt de gortdroge wetenschappelijke opsomming smakelijk tot leven, ook al kwamen ze er niet uit.

Er wordt ook een verband gelegd met ‘wonen’. Ook dat woord kent meerdere interpretaties qua oorsprong, zoals ‘zich voeden, zich onderhouden’, ‘verblijven binnen een omheinde ruimte’, maar ook: ‘zich verheugen, behagen scheppen’. Wonen zou in die interpretatie de betekenis hebben ‘zich verheugen ergens te zijn, dus: daar blijven’. ‘Gewoonte’ is dan eigenlijk iets wat je graag doet, en wennen: graag doen.

Hmmm. Er zit in deze interpretatie van ‘wennen’ dus een duidelijke positieve component. Dat iets ‘gewoon’ wordt betekent dan niet alleen dat je het goed kent, maar dat het je ook vreugde geeft. Dat zit ook in dat ‘aarden’ uit Van Dale. Is of komt die vreugde er niet, valt het niet in goede aarde, dan raak je niet gewend. Dat biedt wel een aardig kijkje op mijn ervaring met enkele plekken waar ik in mijn leven heb verbleven. En het laat ook zien dat wennen niet per definitie een kwestie is van tijd. Dat de uitspraak ‘Het went wel’ een miskenning kan betekenen van een ervaren mismatch tussen waar je verblijft en wat je vreugde schenkt.

Het etymologische uitstapje geeft een draai aan dit blog die ik niet vermoedde toen ik de titel spontaan opschreef. Maar die er wel een mooi licht op doet schijnen. Mijn vertrekpunt vandaag lag bij mijn vier-daagse uitstapje, een goede week geleden, terug naar Brabant omdat ik daar nog dingen te doen had. Zowel in mijn oude huis als in mijn oude zendo. Het waren vier prachtige dagen waarin vertrouwdheid en vreugde de boventoon voerden. Niet zo vreemd in relatie tot mijn oude huis, waar ik nog maar drie weken weg was. Wel bijzonder in relatie tot mijn oude zendo, waar ik een half jaar niet was geweest, en die al anderhalf jaar niet meer ‘van mij’ is. Toen ik binnenstapte, op ‘mijn’ matje ging zitten, voelde het alsof ik daar de dag tevoren voor het laatst had gezeten. Ik was verwonderd en genoot. Heel mooi om te ervaren dat er op een bepaald niveau niets was gestopt, alles ‘gewoon’ door bleek te gaan, al was het in een andere fase. En waren sommige uiterlijkheden wel wat veranderd.

Toen ik terugkwam in mijn nieuwe huis voelde dat wat onwennig. Alsof mijn ‘wennen’ hier een beetje onderbroken was, opnieuw moest beginnen, de ‘gewendheid’ van het oude het nieuwe wat in de weg zat. Er zat een zekere spanning tussen die twee gewenningen, alsof er gekozen moest worden. Terwijl ik me tijdens het uitstapje in Brabant al had gerealiseerd hoe mooi het is om op twee plekken in Nederland volledig thuis en vertrouwd te zijn. Er hoeft juist niet te worden gekozen.

Het wennen gaat voort, en misschien daarom wil een duidelijke conclusie of logisch einde aan dit blog zich vandaag niet aandienen. Er valt meer aan ‘wennen’ te ont-dekken. Mijn etymologische uitstapje wijst wel in een richting, de richting van de vreugde, het behagen scheppen, het graag doen. Het roept een nieuwe vraag op: waar gaat het om bij vreugde? Waarin is die te vinden? Twee antwoorden dienen zich direct aan. Vrienden. En doen wat ik graag doe. Blog schrijven hoort daar in elk geval bij.