Vragen

Op LinkedIn lees ik een bericht van iemand die aan het begin van elk nieuw jaar een zgn. leervraag voor zichzelf formuleert, die hij dan het hele jaar bij zich draagt. Niet zozeer om HET antwoord te vinden, maar als een leidraad voor een voortgaand onderzoeken – zo verrijkt de vraag zijn leven, niet het antwoord. En hij vraagt aan ons, zijn lezers, welke leervraag wij hebben. Het eens uit te proberen, dat ‘leven met een vraag’. Heel herkenbaar, en leuk om dit op LinkedIn terug te zien – iedereen die mijn blog met enige regelmaat leest, weet dat ook ik graag leef met een vraag. Eigenlijk is mijn hele leven één grote vraag.

Dat zie ik ook terug in het leven van de Amerikaanse zakenman over wie ik afgelopen weekend een boek las, John E. Fetzer. Rode draad in het boek was niet primair zijn zakelijke ontwikkeling en succes, al kwam dat ook aan bod. Nee, het ging vooral om wat hij zelf zijn ‘zoeken’ noemde, het zoeken dat hij zijn hele leven heeft gedaan, zijn spirituele zoektocht. Zelf ben ik geneigd het een spiritueel onderzoek te noemen, gezien de hoeveelheid richtingen en stromingen die hij gedurende zijn hele leven heeft bestudeerd en gepraktiseerd. Maar misschien was hij uiteindelijk toch wel op zoek naar een antwoord – hij was in elk geval op zoek naar een mogelijkheid zijn visie te verwoorden en om te zetten in een concreet uit te voeren missie.

Ik vond het boek vooral interessant vanwege de vragen die het bij me opriep. Eén zo’n, wat mij betreft belangrijke, vraag diende zich aan toen ik las dat deze gerespecteerde, succesvolle zakenman, iedere keer als hij publiekelijk sprak over zijn spirituele inzichten en visie, het gevoel kreeg dat hem dat duur kwam te staan. Wat is dat toch, die aversie tegen het spirituele? Ook, zelfs, of misschien wel juist als het om een gerespecteerd en respectabel mens gaat die zijn sporen maatschappelijk en zakelijk heeft verdiend? Misverstanden, niet serieus genomen worden, kritiek – het werd zijn deel. Hij zocht het daarom steeds meer in gesprekken met ‘ingewijden’, al zette hij zijn werk aan het concretiseren van zijn missie ook voort. Met hulp van diezelfde ‘ingewijden’.

Misschien kan dat niet anders. Misschien was hij daarom altijd zo voorzichtig om in zijn zakelijke ondernemingen over zijn spirituele tocht te spreken – zeker in het van origine sterk christelijke midden-westen van Amerika waar hij woonde en werkte. Misschien was hij daarom in het begin zo naarstig op zoek naar wat bijna een rechtvaardiging leek te moeten zijn van zijn zakelijke en spirituele pad: viel (veel) geld verdienen wel te verenigen met een spiritueel leven? Dat schuurde dus niet alleen in zijn omgeving, maar ook in hemzelf. Hij vond voor zichzelf een antwoord dat hem vrijmaakte om door te gaan, maar het is natuurlijk een interessante vraag waarom hij dat antwoord zo nodig had. En het is nog steeds een actuele kwestie, zeker voor wie spiritualiteit ziet als iets dat losstaat van het dagelijks leven.

Even interessant is het dat hij zijn hele leven bezig is geweest te proberen de spirituele ervaring en werking wetenschappelijk te (laten) onderbouwen. Dus net als met business, spiritualiteit met wetenschap te verenigen. Ook dit lijkt bijna een poging tot rechtvaardiging, tot acceptabel of inzichtelijk maken voor hen die niet tot de ‘ingewijden’ behoren. En ook dit is, 30 jaar na zijn dood, nog steeds een issue. En blijven de interessante vragen: waartoe moet iets dat iemand ervaart wetenschappelijk worden bewezen? Waartoe moet iets dat gedurende duizenden jaren door miljoenen mensen is ervaren wetenschappelijk worden bewezen? Wetenschappelijk op de anglo-amerikaans-westerse wijze wel te verstaan. Waartoe blijft men proberen iets dat weliswaar ons intellect maar niet onze ervaring overstijgt, intellectueel te begrijpen en begrijpelijk te maken? Wordt het daarmee ‘salonfähig’?

Het zijn belangrijke vragen. Waarom? Omdat anno 2022 spiritualiteit nog steeds een taboe-onderwerp is van jewelste. Omdat ieder die er publiekelijk over spreekt het gevoel van de Amerikaanse zakenman herkent dat dat je duur kan komen staan. Ik herinner me als de dag van gisteren dat ik op mijn CV mijn zen-activiteiten had vermeld en de contactpersoon van het interimbureau waarmee ik had gewerkt dat ter discussie stelde: we moesten toch vooral niet de indruk wekken dat ik als zen-zendeling in organisaties aan het werk ging. As if… Maar ‘not done’, kennelijk gevaarlijk. Of zweverig, geitenwollen sokken, te nuchter voor, etcetera. Ik was niet overtuigd en haalde het er niet af. Standvastig of eigenwijs? Ik heb in elk geval nooit meer een opdracht via dat bureau gekregen.

Het hele New Age gebeuren heeft het ‘imago’ van spiritualiteit geen goed gedaan, alle goede intenties ten spijt. Alle schandalen binnen de religieuze instituties ook niet. Maar spiritualiteit – als verzamelnaam voor alle spirituele, religieuze en godsdienstige oefening, ervaring en uiting – is niet hetzelfde als de instituties waarin het wordt gepraktiseerd. Het staat of valt niet met de al te menselijke beoefenaar die serieus de fout in gaat. Het is ook niet iets voor alleen maar ‘ingewijden’. Ieder mens heeft een spirituele dimensie, net als een biologische, emotionele en mentale dimensie. Zo min als onze biologische, emotionele en mentale dimensie kunnen we onze spirituele dimensie straffeloos ontkennen of negeren. Dan worden we ziek. Of we blijven ons hele leven rusteloos, ‘zoeken’.

Dat is niet alleen voor ieder individueel van belang. Omdat het spirituele onze individuele ‘ikkigheid’ overstijgt, is het ook van belang voor de wereld om ons heen. Hoe klein of groot we die ook ervaren.  

Van mij mag die heimelijkheid die erom heen hangt er wel eens af. Mogen we uit de kast komen en kleur bekennen. Vermoedelijk zal ik dan verbaasd staan over hoeveel mensen op een of andere wijze al een spiritueel pad beoefenen. Dan komt natuurlijk de volgende kunst: mag die regenboog er zijn of gaan we in discussie over de Ware kleur?

Maar dat zien we dan wel weer. Eerst maar een big smile voor die geweldige spirituele figuur die heel stijlvol met Kerst zijn menselijke omhulsel heeft afgelegd: ‘Arch’ Desmond Tutu.